Nous reproduisons ci-dessous, à l’attention de nos lectrices et lecteurs bascophones, le texte d’un entretien accordé par Allande Socarros, porte-parole de Autonomia Eraiki, à Mikel Asurmendi de l’hebdomadaire en langue basque Argia.

« Batasuna egitearekin,

dogma bezala,

ez naiz ados« 

Autonomia eraiki-n ari zaretenok nondik nora jo nahi duzue ?

Ekimenean hainbat ikuspegi daude eta desberdintasunak onartzen ditugu. Batzuen ustez autonomiak ez du instituziorik aldarrikatu be- har oraingoz. Asko Batera ekimenaren inguruan ibili gara eta ez du- gu damurik horregatik.

Hainbat joeretako abertzaleak zarete…

Bai. Azken hamar urteetan bide desberdinak hartu ditugun abertza- leak, Departamenduaren eskakizunak ez zuela inora eramaten kon- turatu garenak. Bateran edo ABn ari direnek ere hori onartu dute. Gu autonomiaren alde izan gara beti, eta orain urrats finkoago bat ematea erabaki dugu. Autonomia eraiki ekimena eta autonomiaren aldarrikapena bultzatzen dugunok ez dugu Departamenduaren bidea trabatu, bazter geratu gara edo bide hori egiten utzi dugu. Berriki Batasunak hartu du autonomiaren lema. Ondo da. Baina, funtsean, ekimenean ari garenok aspaldi hasi ginen autonomia kontzeptua lantzen.

Urriaren 26an eta 27an lehen foroa burutu duzue Baionan. Zein xedetan ?

Autonomia kontzeptu instituzionala azaltzeko ekitaldia izan da. Kontzeptua sinesgarria eta bideragarria dela azaldu dugu. Nahiko froga dago hori aldarrikatzeko. Autonomia gaur gaurkoz proiektu politiko bat da, ez hainbeste instituzio fisiko bat, egitura politiko bezala eraikitzeko proposamena.

Abertzaleen aldarrikapenak Batera plataforman bildu dira azken urteotan. Zu kritikoa izan zara. Sakondu horretan.

Jarrera nahikoa kritikoa agertu dut Baterari buruz, niretzat bertan indar asko xahutu baita eta ezer gutxi erdietsi. Hala ere, nahikunde horrek merezimendu osoa du, Baterari ez zaio aitzinatzeko nahi- kundea ukatu behar. Nik impasse batera eramango gintuela esan nuen. Hori begi-bistakoa da, ez dut nik bakarrik esaten. Bidea ez da alferrikakoa izan, ados. Helburua jende gehienari instituzioaren beharra dagoela ohartaraztea izan da. Alta, instituzioa erdiesteko ahal bezain bat jende behar dugula aldarrikatzea aitzakia makurra izan daiteke autonomiaren erdiesteko edota berau lortzeko bidea urratzeko.

Zer dago autonomiaren bidean bestean ez dagoena, adibidez ?

Autonomia proiektu politikoa da, eskakizun zerrenda bat baino gehiago da, ez da errebindikazio katalogo bat.

Batera ez da abertzaleen munduan mugatua, Autonomia eraiki berriz ?

Horretan nolabaiteko antzekotasuna daukagu Baterarekin. Herri honen errealitate soziopolitikotik abiatu behar dugu, horretan ados gara. Baina, autonomia –oraindik kontzeptu instituzionala da– eraikitzen joan behar den asmoa da, lan politikoaren bitartez. Bidez bide, anartean autonomia egitura edo instituzioa eraikitzeko sines- garritasuna lortu behar dugu, eremu abertzale zabalagoa erdietsi.

Autonomia Iparraldera ere iritsiko al da ?

Bai. Frantziak autonomia onartu beharko du edo Europar Batasu- narik (EB) ez da egongo. EBk izugarrizko kontraesanetan ezartzen du Frantzia. EB ere ez dugu gogoko, merkatarien Europa ez dugu maite, baina euskaldunok instituzioa izango dugu, ez abertzaleena bakarrik, herri honen izaera politikoa aitortuko duen instituzioa.

Zuek Autonomia eraiki lantzen ari zarete eta AB udal hauteskundeak prestatzen. Bateragarriak al dira ?

Bateragarriak dira baldin xede politikoak finkatzen badira. Hautes- kundeetara eskakizun katalogo batekin joateak ez du luzaroko fun- tsik. Hauteskundeak ere borroka esparru dira niretzat, baina xede politikoekin aurkeztu behar da. Ez naiz ABn, eta noski, alderdien egi- turatik kanpo mintzo naiz, baina alderdiak hauteskunde denboran esnatzen direla dirudi. Ez da guztiz horrela, baina badu egia parte bat. Izan ere, zein da eguneroko ildo eta egitasmo politiko abertza- lea ? Ez dut garbi ikusten.

Hiriburuko auzapez Alain Iriartek gazteei herri kontseiluetan ideiak defendatzera dei egin die ARGIAko orriotan.

Etxebarreko zinegotzia naiz. Frantziako egitura instituzionaletan ibiltzeak, abertzale bezala, ezer gutxitarako balio duela ohartzen naiz. Marko horiek frantziarren egiturak atxikitzeko eginak dira, hautetsi edo auzapeza abertzale izateak ez du gauza handirik balio abertzaletasunaren aurreratzeko. Beren jarrera politikoa indartzeko baliatuko balute instituzioa, ongi, baina kasu gehienetan ez dute egiten. Hautetsi abertzaleak bere proiektu politikoa agertu behar du, baina ez du hori defendatzen. Egitura horiek ez dute abertzaleen xede politikoa azkartzeko balio.

Anartean, lurraren eta etxebizitzaren aurkako ekintza armatuak izan dira Zuberoan.

Legez kanpoko ekintza armatuak baldaude, lehenik eta behin, iza- teko arrazoiak daude. Inor ez da horretan gustuz sartzen. Ekintzak daude izateko arrazoiak direlako, baina horien egiteko arrazoi politikoak azaldu behar dira argi eta garbi, ikuspegi politiko baten ardatzak defendatu behar dira, eta hori eskas da. Aktibismoak ez du balio hori gabe, indarrak galtzea da, botereak dituen ahalen aitzinean galtzaile ateratzen zara. Irtenbideak eman behar dira ekintzekin batera, azalpen politikoen bitartez.

IKk burutzen zituen antzeko arrazoiengatik egindako ekintzak dira alta.

Bai. Baina ohartarazte gisako bat dira, aterabide nekeza dutena: lurra eta etxebizitzaren espekulazioa arazoa da beti. Beñat Espilek idatzia du: “Zuberoako espekulazioaren aurkako taldeak hiru urtez salatu du egoera, oihartzunik ez du ekarri hala ere. Aldiz, bi poxpo- lurekin bi etxe erretzeak ohartarazi du jendea”. Ez da guztiz horrela, baina arazo bat dagoela agerrarazi dute ekintzek.

Zer aldatu da Zuberoan azken hogei urteetan ?

Duela hogei urteko eta egungo hautetsiak, frantses egituretan ari direnak, ez dira berdinak. Zuberoako esperientziak eta borrokak euskalduntasunaren aldeko giro bat ekarri du, ez du esan nahi behar diren baliabideak ekarri dituztela. Herrien Elkargoak ez du bitarteko politikorik, adibidez, euskararen aldeko politika bultzatzeko. Lan egiten du, baina askoz gehiago behar da. Alegia, giroa aldekoa da, baina aldi berean ohartzen gara euskara duela hogei urte baino kinka larriagoan dagoela. Karrikan gutxiago entzuten da. Ihardu- kitzerik gabe ez ditugu gure arazoak konponduko. Instituzioek ez dute arazoak gainditzeko eskuduntzarik, gogoetatzeko balio dute, hein batean, baina ez dute baliabiderik. Anartean zein da abertza- leon proiektu politikoa ? Frantziako alderdi politikoek badute proiektu politikoa, abertzaleok ez. Antieuskaldunak lehen baino gutxiago dira, baina badira oraino ere.

Batasuna ohi da horretarako aldarri.

Abertzaleon batasuna, bai. Batasuna ondo dago. Baina zein helbururekin ? Batasunak berez du interesik, batasunean ibili behar da, baina zertarako definituz. Hauteskundetara joateko bakarrik ? Horretarako bakarrik bada, ez da aski. Batasuna egitearekin, dogma bezala, ez naiz ados.

Nous reproduisons ci-dessous, à l’attention de nos lectrices et lecteurs bascophones, le texte d’un entretien accordé par Gabi Mouesca, porte-parole de Autonomia Eraiki, à Eneko Bidegain du quotidien en langue basque Berria.

« Autonomiek bermatuko dute biharko Europaren funtzionamendu ona« 

Zein da autonomia eskatzen duen mozioa Balladur batzordeari aurkeztearen helburua ?

Ikusi dugu batzorde horrek zer egin duen. Eta ongi ageri da gurea bezalako komunitateak beste behin ere ahantziak izan direla. Beharrezkoa iruditu zitzaigun jende horiengana jotzea, eta haien bidez, Frantziako presidentearengana, errateko bizi nahi duten komunitateak badirela, eta horretarako baliabide instituzionalak behar dituztela. Autonomia Eraiki kolektiboak foro hori baliatu du alderdiei mozio hori izenpetzea galdetzeko.

Balladur batzordeak astelehenean eman zion bere txostena Sarkozyri. Ez al zen egokiago mozio hori lehenago helaraztea, txostena lantzean kontuan hartzeko aukera izan zezaten ?

Argi da azken asteetan Sarkozyren iniziatibaz lanean ari diren batzorde guztiak iruzur politikoak direla. Batzorde horiek ikertu behar dituzten gai guztiak Elisoan landuak, erabakiak eta idatziak dituzte lehenagotik. Hori guztia antzerki politiko hutsa da. Balladur batzordea errealitate horretan dago. Guk sinbolikoki erakutsi nahi izan dugu euskaldunok gure ezagupenaren alde borrokatzeko dugun borondatea. Horregatik helarazi dugu mozioa. Guretzat argi zen ez genuela ekimen ofizial batean sartzeko xedez egiten hori. Badakigu oraingo gobernuak nola funtzionatzen duen. Badakigu Balladur batzordearen helburu bakarra Sarkozyren boterea muturreraino presidentzial bihurtzea dela.

Zergatik erabaki duzue autonomiaren aldarrikapena orain ateratzea berriz ? Zergatik sortu duzue kolektibo berri bat, alderdi politiko abertzaleek instituzioaren inguruko batzorde bat bazutelarik antzeko aldarrikapen baten finkatzeko ?

Autonomia Eraiki kolektiboa osatzen duten batzuk alderdi politikoetako kide dira. Ez gara alderdi politiko bat. Haatik, Autonomia Eraiki taldean daudenak Ipar Euskal Herriko euskaldunen alde borrokatu dira, azken hogeita hamar urteetan. Kide gehienek autonomia aldarrikatu dute azken hogeita hamar urte horietan. Gaur egun, beharrezkoa iruditu zaigu eskaera hori berriz mahai gainean ezartzea. Gure herriaren aurpegi politikoa izugarri aldatu da, baita joko araudiak ere. Horregatik, beharrezkoa iruditu zaigu funtsezko eskaeretara joatea. Funtsezkoa, Ipar Euskal Herriarentzat autonomia aldarrikatzea da.

Nola kokatzen zarete Batera-ren dinamikari begira ? Euskal departamenduaren aldarrikapenaren aurka doa zuen iniziatiba ? Osagarriak dira ?

Dinamika horiek osagarriak dira. Ipar Euskal Herriko kontzientzia kolektiboa aldarazi nahi dugu, autonomiari begira. Ekimen pedagogikoa egiten ari gara. Autonomiaren bertutea frogatu nahi dugu, bai norbanakoarentzat, bai komunitateentzat. Joan den asteburuan, komunitate autonomoetan bizi direnen esperientzia ikusi genuen. Foro horretatik atera direnentzat aberasgarria izan da. Lekukotasun haiek entzun dituztenek Ipar Euskal Herriarentzat ere autonomia nahi dute.

Batasunak kanpaina bat iragarri du autonomiaren alde. Zuen ekimenaren eta Batasunarenaren artean loturarik ba al dago ? Ez al da irakurgarritasun arazorik sortzen ?

Autonomia Eraikik hasieratik argi utzi du alderdi politiko guztietatik distantzia berean egonen garela. Baina distantzia horrek ez du lan kolektibo bat trabatzen, ez ditu alderdi politikoekiko loturak trabatzen. Alderdi politikoek funtsezko lana egiten dute, eta gure funtzioa ez da haien lekua hartzea. Ideien laborategi bat gara, baina baita ekintzen laborategi bat ere. Autonomiaren aldarrikapenari buruzko irakurgarritasun faltari begira, argi utzi behar dugu alderdi politikoek beren lana egiten dutela. Gurea ez da lan horretan sartzen. Autonomiaren aldarrikapena ez da Autonomia Eraikirena, ez Batasunarena, ez inorena. Guztiona den kontzeptu politiko bat da. Gutarik urrun dago proiektu horren sortzaileak garelako ideia. Aldarrikapen hori aspalditik aldarrikatzeak ez du erran nahi horren jabetza hartu nahi dugunik. Ideia baten zerbitzuko gaude hemen.

Zein dira Autonomia Eraiki kolektiboak pentsatuak dituen hurrengo urratsak ?

Biziki erantzun baikorrak ukan ditugu foro honetatik landa. Beste herri batzuetatik sartu dira gurekin harremanetan, hala nola Afrikako berebereak. Gure ekimenak biziki interesatu ditu. Dei asko jaso dugu, betiere ezagutzak trukatzeko helburuarekin. Horrek erran nahi du Autonomia Eraiki hobeki egituratu beharko dela. Igandean, Amnistiaren Egunaren karietara, hogei urteko abertzale gazteak etorri zaizkigu, hasi dugun sailean nola lan egin dezaketen galdeginez. Lan handia dugu orain, herri honetako gizonak eta emazteak autonomoak izan daitezen. Ipar Euskal Herriaren autonomia ezin izanen da egin autonomoak ez diren jendeekin. Komunitate baten autonomia lortzeko, pertsonen autonomia baitezpadakoa da.

Non kokatzen duzue zuen proiektua Euskal Herri osoaren baitan ?

Autonomia Eraiki ekimen abertzalea da. Herri bakar batean bizi gara. Euskaldun guztiak bezala, Zazpiak Bat dinamikan gaude. Gaur egun, aldarrikapen hori ez daiteke 60ko edo 80ko hamarkadan bezala ikus. Nazioarteko testuingurua aldatzen ari da. Herri txikia gara. Tresna egokiak aurkitu nahi ditugu, bihar Zazpiak Bat errealitate bihur dadin. Hain zuzen, iruditzen zaigu autonomia tresna instituzional egokia dela gure duintasuna berreskuratzeko.

Autonomia bat zazpi herrialdeentzat ? Ala autonomia bat Ipar Euskal Herriarentzat eta beste bat edo bi Hego Euskal Herriko herrialdeentzat ?

Lehenik, oraingo errealitatetik abiatuz, iruditzen zaigu herrialde bakoitzak autonomia eskuratu behar duela. Ipar Euskal Herriarentzat urgentziazko gai premiatsua da. Gero, zubiak aurkitu beharko ditugu hiru lurraldeen arteko loturak sakontzeko, Zazpiak Bat eraiki dezagun, eta Zazpiak Bat hori eraikitzen ari den Europaren parte izan dadin.

Independentzia aipatzen duzue ?

Euskal Herriak mendeak eta mendeak iragan ditu, beste herri batzuek ukan dituzten tresnarik gabe, bizirik, baturik eta indartsu jarraitzeko. Euskal Herriak jakin du bizirik irauten, jasan dituen gorabehera guztien gainetik. Euskal Herriak beti aurkituko ditu bizirik irauteko baliabideak. Euskal Herria osatzen duten hiru errealitateak desberdinak dira. Autonomiak mila aurpegi ditu. Foro honetan ikusi dugu errealitate desberdin bezainbat autonomia mota badela. Gauza bera izanen da Euskal Herrian ere. Ipar Euskal Herrikoa ez da Nafarroakoa edo EAEkoa bezalakoa izanen, hastapenean bederen. Autonomia tresna bat da, eta guri dagokigu tresna hori erabiltzea nahi dugun horretara joan gaitezen. Euskal estatuari dagokionez, iruditzen zait eraikitzen ari garen Europa ez dela estatuei bidea erraztuko dien Europa izanen. Etorkizunean, estatuak ez dira gehiago orain direna izanen. Herriak izanen dira eraikitzen ari den Europaren bizkarrezurra. Beraz, autonomiek bermatuko dute etorkizuneko Europaren funtzionamendu ona.

Commentaire de Yann Choucq après le premier forum AUTONOMIÆ

Pendant ces deux jours j’ai assisté aux débats menés par les mili tants pour la survie d’un peuple : le peuple basque. J’ai parlé…  mais j’ai aussi écouté. Les propos qui vont suivre ne résoudront pas la problématique du statut de ce peuple en Iparralde.

Ils tenteront plus modestement de lancer quelques pistes de réfle- xion dans la corbeille, espérant qu’elles permettront de progresser.

Le peuple basque existe, je l’ai rencontré depuis de nombreuses années. Il existe institutionnellement divisé par les caprices des rois, au gré de leurs alliances et de leurs intérêts circonstanciels.

Imposer la partition et la soumission à ce peuple n’a pas eu pour effet de le faire disparaître, car ce qui unit les femmes et les hommes qui s’y identifient est plus fort et plus durable que le bon plaisir des monarques.

La conséquence, mais elle n’est pas mince, est de les effacer dans le système institutionnel. Au nom du droit inaliénable des peuples à disposer  d’eux-mêmes, leur lutte va alors se centrer logiquement vers la reconquête de leur existence en tant que sujet de droit.

Le Forum sur l’autonomie a constitué et constituera une démarche vers la reconnaissance, ou plutôt de la résurrection de son droit à l’existence collective.

Alors et dans la dernière partie du Forum les organisations partici- pantes ont échangé sur la problématique du statut à revendiquer entre le « département basque » ou « l’autonomie ». J’entends soutenir ici que cette divergence apparente risque de mener un « faux débat » vers la division et l’impasse, alors qu’il peut être résolu à la satisfaction du but commun : la reconnaissance juridique de l’entité humaine et territoriale basque.

Pour jacobine, centraliste, uniformiste qu’elle soit et je ne crois pas avoir ménagé mes critiques sur ce point au cours des débats, la Constitution actuelle dans son interprétation jurisprudentielle pour- rait le permettre.

Il est en effet possible d’évacuer les modèles existants (départe- ment ou région).

C’est ainsi que dans sa décision  n° 91-290 EC du 14 mai 1991, tout en censurant fermement la notion de «peuple corse, composante du peuple français» comme contraire au principe d’indivisibilité du «peuple français» concept à valeur constitutionnelle, il proclamait par ailleurs :

«Considérant que la consécration par les articles 74 et 76 de la Constitution du particularisme de la situation des territoires d’outre- mer , si elle notamment pour effet de limiter à ces territoires la possibilité pour le législateur de déroger aux règles de répartition des compétences entre la loi et le règlement, ne fait pas obstacle à ce que le législateur, agissant sur le fondement des dispositions précitées des articles 34 et 72 de la Constitution, crée une nouvelle catégorie de collectivité territoriale, même ne comprenant qu’une unité, et la dote d’un statut spécifique …»

En clair et pour un lecteur peu habitué au jargon juridique, cette interprétation de la Constitution actuelle par le Conseil Consti- tutionnel autorise le Parlement à créer une Collectivité territoriale spécifique et unique dotée de son propre statut. Ainsi, la loi peut demain décider de la création d’une Collectivité territoriale dénom- mée «Pays Basque».

Certes, la même décision interdit de prévoir qu’elle sera chargée de régir le peuple basque» même défini comme «composante du peu- ple français» , ce qui est au demeurant plus que discutable.

Par contre, comme le rappelle le Conseil Constitutionnel dans la mê- me décision, en créant cette collectivité, il devrait se conformer au «principe constitutionnel» de «libre administration des collectivités territoriales».

Ceci impliquerait que la Collectivité ainsi créée disposerait au mini- mum :

– d’une assemblée élue,

– d’un exécutif,

– d’un budget propre.

Chacun appréciera si une démarche en ce sens qui permettrait de surcroît  la séparation d’avec l’entité départementale «Pyrénées Atlantiques»  pourrait constituer une démarche revendicative apte à concilier ce que ne me paraît constituer qu’un débat sémantique pour la même finalité :

La reconnaissance juridique de l’entité basque.

La démarche aurait en outre l’avantage de pouvoir se prévaloir d’une constitutionnalité avérée.

Je forme ici le vœu que chacun y réfléchisse pour faire avancer le débat sur la sauvegarde du peuple basque ami.
Yann CHOUCQ

Très bel article de nos amis polynésiens Keitapu Maamaatuaia- hutapu et Thierry Pousset sur Tavini Huiraatira. Nous en profitons pour les saluer à nouveau et les remerciant chaleureusement pour leur participation à notre forum Autonomiae ces 26 et 27 octobre dernier.

Nous mettrons très prochainement en ligne leurs différentes prises de paroles publiques. Et peut-être quelques surprises aussi… En attendant, allez donc faire un tour sur le site indépendantiste du Front de Libération de Polynésie… Et ne vous abstenez surtout pas de laisser des commentaires, ici comme à l’autre bout de la planète.

Xan Ansalas

éditorial d’Ekaitza n° 1099

Le 1er Forum sur l’autonomie qui s’est tenu à Baiona le week-end dernier avait pour ambition, pour ses promoteurs, de nourrir les participants d’une information, fruit de l’expérience d’acteurs poli- tiques venant de diverses contrées du monde et de la vision d’ex- perts en la matière. L’objectif a été atteint.

Si tant est que certains avaient des doutes sur le sujet, ce forum aura clairement démontré que la Liberté, la dignité retrouvée, et l’émancipation sociale et culturelle passent, pour de plus en plus de peuples, par l’accession à l’autonomie.

Un concept d’autonomie qui prend mille visages, tant il est souple et adaptable aux situations données, en un temps donné. Concept évolutif par excellence, l’autonomie a été décrite par toutes et tous comme le cadre institutionnel du présent et surtout de l’avenir. Un cadre permettant de résister aux effets nocifs de la mondialisation en cours, tout en concourant au développement des échanges entre les peuples.

Les acteurs politiques d’euskal herria qui ont participé à ce forum ont tous, peu ou prou, dit tout l’intérêt qu’ils portaient à l’institution autonomique. Reste que nous sommes engagés dans une course contre la montre, particulièrement en Iparralde (Pays basque nord), où des considérations tactiques ou, pire, des considérations de basse politique politicienne, ralentissent notre réflexion et notre action pour aller à l’essentiel, au vital ; l’accession à l’autonomie.

La jeunesse, ô combien présente à Amnistiaren Eguna ce dimanche, ne demande pas autre chose. Aller à l’essentiel. Pour en finir avec une situation critique sur le plan identitaire et social. Pour en finir avec ces souffrances imposées à nos preso (prisonniers politiques basques) et à leurs familles. Pour vivre, enfin, dans une situation où, chacune et chacun, aurait dans ce pays, Euskal Herria, les moyens de vivre en Paix. Une Paix, fruit de la justice et de la dignité retrouvée.

Autonomia, lehen urratsa^**…

EKAITZA

* Allons de l’avant !

** L’autonomie comme première étape…